Op het Belgisch grondgebied wordt de controle van buitenlandse onderdanen uitgeoefend door de politiediensten, de sociale inspecties en de Federale Overheidsdienst Financiën. Elke administratieve beslissing in verband met hun verblijf wordt door de Dienst Vreemdelingenzaken genomen.
Wanneer de politiediensten in België een persoon controleren, nemen ze in eerste instantie contact op met de Dienst Vreemdelingenzaken, zodat de Dienst Vreemdelingenzaken een administratieve beslissing kan nemen. De Dienst Vreemdelingenzaken bestudeert het dossier op basis van het administratief verslag dat door de politiediensten werd opgesteld, controleert de verblijfssituatie van de vreemdeling, neemt een beslissing en geeft zo snel mogelijk instructies aan de politie. Indien het zo blijkt te zijn dat het verblijf van de vreemdeling onwettig is zal één van de volgende beslissingen worden genomen. Deze beslissingen zullen aan de politiedienst worden doorgegeven en zullen aan de betrokkene moeten worden betekend :
- vrijlating;
- bevel om het grondgebied te verlaten, of bevestiging van een eerder betekend bevel om het grondgebied te verlaten;
- vasthouding in een gesloten centrum of een woonunit, in geval van gezinnen met minderjarige kinderen, met het oog op de verwijdering;
- overbrenging naar een open centrum voor de niet-begeleide minderjarigen. De Dienst Voogdij van de Federale Overheidsdienst Justitie is verplicht om deze personen op te volgen.
Elke administratieve beslissing is ondergeschikt aan een gerechtelijke beslissing. De beslissing van de Dienst Vreemdelingenzaken wordt pas uitvoerbaar wanneer de magistraat beslist om de onwettig verblijvende vreemdeling niet op basis van de door de vreemdeling gepleegde misdrijven te arresteren.
De strategie van België bestaat erin om meer en intensiever in te zetten op vrijwillige terugkeer. Vanaf de afgifte van een bevel om het grondgebied te verlaten wordt ingezet op een aanklampende en effectieve begeleiding naar terugkeer, enerzijds vrijwillige terugkeer en, anderzijds, wanneer de vreemdeling blijft weigeren om vrijwillig gevolg te geven aan het bevel, zal worden ingezet op gedwongen terugkeer.
Wanneer een bevel om het grondgebied te verlaten aan een vreemdeling betekend wordt, ontvangt hij duidelijke en concrete informatie over het verloop van de procedures, vrijwillige terugkeer en het risico op gedwongen terugkeer.